Türkiye'de Yerleşmeler - 1

Türkiye’deki yerleşme birimleri sınıflandırılırken kullanılan ölçütlerden biri de idari fonksiyonun bulunup bulunmamasıdır.

Şehirlerin sınıflandırılmasında kullanılan en önemli faktör fonksiyonlardır.

I. Antalya
II. Isparta
III. Denizli
IV. Kuşadası
V. Seydişehir

Küreselleşen hızlı şehir hayatına karşı 1999 yılında İtalya’nın Greve in Chianti şehrinde kurulan Cittaslovv (Sakin Şehir), nüfusu 50.000’in altındaki şehirlerin üye olabildiği uluslararası belediyeler birliğidir.

Türkiye’deki şehirlerin tarım, sanayi, ticaret, liman, maden, ulaşım, turizm, kültür, idari ve askerî fonksiyonları bulunmaktadır.

Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.

Türkiye’de nüfus miktarına göre şehirler kendi içinde küçük şehir, orta büyüklükte şehir, büyük şehir, metropoliten şehir olmak üzere dört gruba ayrılır.

Genellikle hayvancılık faaliyetlerinin yürütüldüğü, bir kaç çadırdan oluşan geçici yerleşim birimleridir. Toroslar ve Orta Karadeniz Dağları çevresinde yaygın olarak görülmektedir.

Kır ve şehir yerleşmelerini birbirinden ayırt etmek için bir çok gösterge kullanılmaktadır.

Türkiye’de nüfusu, fiziksel özellikleri, işlevleri ve yaşam koşulları bakımından köy ile şehir arasında geçiş özelliği gösteren yerleşmeler kasaba olarak adlandırılmaktadır.

Türkiye’de görülen kırsal yerleşme tiplerinden biri de tek ev ve eklentileridir. Genellikle yer şekillerinin engebeli, su kaynaklarının bol olduğu alanlarda görülen bu yerleşmeler bir ev, bir ahır ve bir depodan oluşmaktadır.

Doğal ve beşerî etmenlerine bağlı olarak kırsal yerleşmeler, belirli bir plan dâhilinde şekillenmiştir.

I. Meskenlerin yol ya da akarsu kenarlarında konumlanmasıyla çizgisel planlı yerleşmeler,
II. Engebenin az olduğu alanlarda meskenlerin bir meydanın etrafında toplanmasıyla dairesel planlı yerleşmeler,
III. Yerleşme çekirdeklerinin birbirine yakın ve düzensiz konumlandırılması sonucu ışınsal planlı yerleşmeler oluşmuştur,

Aşağıdaki tabloda kırsal yerleşme tipleriyle ilgili bilgiler verilmiştir.

Ana ulaşım güzergahları üzerinde yer alan şehirlerde sanayi ve ticaret faaliyetlerinin gelişmesi bu şehirlerin büyümesinde etkili olmaktadır.

Aşağıdaki haritada Türkiye’de bulunan bazı şehirler işaretlenerek gösterilmiştir.

Aşağıdaki haritada taranarak koyu renkle gösterilen bölgede yerleşmeler seyrek ve dağınık dokulu olarak kurulmuştur.

Bu durumun ortaya çıkmasında

I. Ormanların geniş alan kaplaması
II. Kahverengi orman topraklarının yaygın olması
III. Yer şekillerinin dağlık ve engebeli olması
IV. Tarım ürünü çeşidinin az olması

Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.

Aşağıdaki haritada Türkiye’de yer alan bazı şehir yerleşmeleri işaretlenerek gösterilmiştir.

Türkiye’de şehirlerin oluşmasında ve gelişmesinde tek bir fonksiyon etkili olabileceği gibi birden fazla fonksiyon da etkili olabilir.