Zamir - 1

“O” sözcüğü cümledeki işlevine göre kişi zamiri, işaret zamiri ve işaret sıfatı olarak kullanılabilir. Sözcüğün görevini karıştırmamak için “O” sözcüğünün bir ismin önüne mi geldiğine yoksa bir ismin yerini mi tuttuğuna dikkat edilmelidir.

Örnek:

O çocuk Konya’ ya gidip kaplıcaları gezecekmiş. ––––>  İşaret sıfatı
O, bizi akşam akşam hiç aramazdı. ––––> Kişi zamiri
Onu alıp hemen masanın üzerine koy. ––––> İşaret zamiri

İsimlerin yerini tutmalarına rağmen hangi varlığın yerine kullanıldığı tam olarak belli olmayan sözcüklere belgisiz zamir, isimlerin yerini soru yoluyla tutan sözcüklere ise soru zamiri denir.

Bu bayram herkes çok hüzünlüydü çünkü çok sevdiğimiz dedemiz bayramdan hemen önce aramızdan ayrılmış, ebediyete göç etmişti. Onu unutmamak için hepimiz onun eşyalarından birer parça aldık ve onları evimizin en değerli köşesinde sakladık.

İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan kelimelere işaret zamiri, isimlerden önce gelip varlıkları ve nesneleri işaret yoluyla belirten kelimelere ise işaret sıfatı denir. İşaret sıfatı ile işaret zamiri birbirine karıştırılmamalıdır.

Örneğin: “Bu araba senin mi? ”(İşaret sıfatı)
               “Bu senin mi? ” (işaret zamiri)

(I) Bir varmış bir yokmuş. Tanrı’nın kulu çokmuş. Çok yemesi, çok demesi günahmış. (II) Vakti zamanında, bir memleketin ücra bir köyünde bir Keloğlan yaşarmış. (III) Bu Keloğlan’ın şu dünyada yaşlı anacığından başka kimsesi yokmuş. (IV) Bu Keloğlan sabahtan akşama kadar dağlarda, bayırlarda gezer; hayvanlarını güderek günlerini geçirirmiş.

Cümle içerisinde bazı zamirler anlamına göre hem kişi zamiri hem de işaret zamiri olabilir.

Zamirleri sıfatlardan, edatlardan, bağlaçlardan vb. sözcük guruplarından ayıran en büyük etken zamirlerin isimlerle birlikte kullanılamaması, ismin yerini tutmasıdır.

Ben sana mecburum bilemezsin
Adını mıh gibi aklımda tutuyorum
Büyüdükçe büyüyor gözlerin
Ben sana mecburum bilemezsin
İçimi seninle ısıtıyorum

Aşağıdaki tabloda numaralanmış cümlelerdeki zamirlerin türü karşılarına işaretlenmiştir.

Bir ağaç altındasın, her dalı binbir çiçek,
Gün gelip bu çiçekler sana yemiş verecek.

En yüksek dallarında, bunların olgunları;
Gözünü onlara dik, alçaklarından el çek.

Bayramda satın aldığımız koyun amcamınkinden daha iriydi.

Bazıları kendini dünyanın merkezinde zannediyor ama bilmiyorlar ki insanoğlu dünyada küçücük bir noktadan ibaret. O yüzden çok fazla gurur yapmaya gerek yok.

Kişilerin adları yerine kullanılabilen sözcüklere “kişi zamiri” denir. Diğer zamirlerden farklı olarak kişi zamirleri yalnızca insanlar için kullanılmaktadır.

İsmin yerini tutabilen, isim gibi kullanılabilen sözcüklere zamir denir.

Buna göre,

Bir zamanlar küçük bir çocuk okula başlamış.
Oldukça küçük bir çocukmuş.
Okulsa büyük bir okulmuş.

Ama küçük çocuk, bahçe duvarından sınıfına yürüyerek
gideceğini keşfettiğinde mutlu olmuş.

Bundan sonra okul ona eskisi kadar büyük görünmemeye başlamış.

(I) Kara Han’ın oğlu Yakup her kabilenin başta gelenlerini, bilgili aksakallılarını ziyafet sofrasına oturtmuş ve her birine türlü türlü elbiseler giydirmiş. (II) “ Sevgili Kardeşlerim! Tanrı bana bir oğul verdi haydin buna bir ad veriniz.” dedi. (III) Kimse çocuktan çıkan ışığa bakıp ona layık bir ad bulamadı. (IV) Tam bu sırada beyaz çadıra yırtık elbiseli, elinde beyaz bir asa bulunan bir ihtiyar girdi.